دسترسی به دوره مهندس مالکی کلیک کنید

دسته بندی: آموزش کشت زعفران
تناوب زراعی زعفران چیست؟ [همراه با راهکار]

منتشر شده توسط فاطمه درویشی ایوری در جولای 24, 2022

زمان مطالعه: ۳ دقیقه

اجازه بدید این مقاله از سری مقالات تخصصی زعفروش با موضوع تناوب زراعی زعفران رو با دو تا سوال مهم شروع کنیم:

  1. زمینی که قبلا زعفران بوده رو الان میشه دوباره زعفران کاشت؟
  2. چند سال بعد از اینکه زمینی توش زعفران کاشته شده و پیازش کنده شده دوباره میشه توش زعفران کشت کرد ؟

دغدغه این دو تا سوال مدت ها مثل خوره به جونم افتاده بود و حالا که توئنسته ام جوابشون رو پیدا کنم می خوام اینجا با شما، مخاطبان گل زعفروش، به اشتراکشون بذارم. من فاطمه درویشی بینانگذار سایت زعفروشم و تو این مقاله می خوام در حین پاسخ به این دو سوال، صفر تا صد تناوب زراعی زعفران رو براتون توضیح بدم. پس با من همراه باشید که کلی حرفای جدید دارم.

کاشت دوباره زمین زعفران

مقدمه: تجربه آشنایی من با مفهوم تناوب زراعی زعفران

آبان 1400 که 26 ساله شدم، تارگت گذاشتم برای خودم که آبان 1401 سه هکتار زمین داشته باشم؛ آخه من دختر زعفران ام و متولد آبان! خوب هر جایی که عقلم می رسید شروع به کاشتن زعفران کردم. خلاصه سرتون رو درد نیارم اینطوری شد که رسیدم به دو تا زمین فوق العاده، توی دو تا قنات درست حسابی (که بهترین قنات ها و بهترین زمین ها برای کاشت زعفران بودن). این دو تا زمین سال ها قبل زمانی که من راهنمایی بودم (چهارده پونزده سال پیش) توشون کاشت زعفران انجام گرفته بود. خب، از طرفی من هم زیاد از بزرگ ترهام و روستایی ها شنیده بودم که زمینی که قبلا توش زعفران کاشته شده رو دیگه نباید توش زعفران بکاری!!! چرا؟ چون می کگفتن اون زمین دیگه زعفران خوبی بهت نمی ده.

خب از یه طرف من مونده بودم با یه تارگت که هر طور شده باید بهش می رسیدم و از طرفی هم اون زمین ها واقعا وسوسه کننده بودن! چون با چشم های خودم گلدهی زعفران اون زمین ها رو دیده بودم و می دونستم که پدرم قبلا بهترین گل های زعفران رو توی همون دو تا زمین برداشت کرده بود. این زمین ها بالاترین عملکرد ها رو اون دو زمین توی سال های سال که پدرم زعفران کاری می کردداشتن (احتمالا الان حدس زدین که منظورم تا حدودی از تناوب زراعی زعفران چیه! ولی عجلی نکنین تا قدم به قدم برسیم!)

خب من حتی برای کاهش ریسک طرح مشارکت در کاشت زعفران، یه طرح پشتبان هم فعال کرده بودم که ریسک طرح رو تا می تونه کم کنه. طرح پشتیبان یعنی اگر فاطمه درویشی نیم هکتار مشارکت با مشتری هاش برای کاشت زعفران پذیرفته، اون نیم هکتار دیگه زمین اضافه رو بر طرح مشارکت در کاشت زعفران اضافه می کاره که اگر اتفاقی افتاد خشک سالی، بلایای طبیعی و … رخ داد، طرح پشتیبان اش فعال بشه. من با این گل ها و زعفران های زمین طرح پشتیبان، جواب گوی مشتری های طرح مشارکتم هستم.

آیا زمینی که قبلا زعفران بوده رو الان میشه دوباره کاشت؟

خلاصه، همه این مواردی که بالا گفتم نشونه هایی بودن که من شروع کنم به تحقیق بیشترو بره جواب واقعی این سوال که آیا زمینی که قبلا زعفران بوده رو الان میشه دوباره کاشت؟ رو پیدا کنم.

در واقع شمایی که الان دارید می خونید، بدونید این یک مقاله معمول و مرسوم نیست! این نتیجه مصاحبه با چند کشاورز با تجربه، چند مهندس کشاورزی مختص زعفران و از همه مهم تر و جذاب ترش، نتیجه صحبتمبا دو گنجینه زنده و غنی در صنعت زعفران ایرانه: اول کشاورز نمونه کشوری زعفرانکار، مهندس مالکی و دوم، استاد ملافیلابی که 30 ساله پژوهشگر صنعت زعفران هستند و کلی سفر به کشور های اسپانیا و یونان و چین و هند و امارات و… داشتند.

پس با من تا انتهای این مقاله همراه باشید تا بفهمیم تناوب زراعی زعفران اصلا یعنی چی؟

تنائوب زراعی زعفران چیست

تناوب زراعی زعفران

تناوب زراعی زعفران به زبان خیلی ساده یعنی توی زمینی که قبلا زعفران کاشت شده، چند سال بعدش میشه زعفران دوباره بکاری؟ بزارید باز کمی واضح تر بگم. دوره تناوب یا همون پریود period یعنی تکرار یک رخ داد. یعنی یک اتفاقی هر چند وقت یک بار می تونه مجدد تکرار بشه. تناوب زراعی زعفران هم همینه، یعنی هر چند وقت یک بار می تونه یک زعفران توی یک مزرعه ای مجدد کشت کنی، بدون اینکه بخوای کار خاصی انجام بدی.

برای اینکه بدونیم دوره یا تناوب کاشت زعفران چند ساله است و بعد از چند سال میشه توی همون زمینی که به مدت 4-8 سال مداوم زیر کشت زعفران بوده، مجدد کشت زعفران رو انجام داد، نیاز داریم شما رو با پدیده ای آشنا کنیم به نام دگر آسیبی یا آللوپاتی. یعنی چی؟ الان جلدی توضیح می دم براتون.

دگرآسیبی یا آللوپاتی (Allelopathy) چیست؟

دگرآسیبی یا آللوپاتی (Allelopathy) یه سری ویژگیه که بعضی گیاهان دارن و با ترشح موادی خاص از ریشهٔ خودشون، مانع از رشد بقیه گیاهان می شن. یعنی چی؟ این گیاه زعفران، گیاهیه که از ریشه اش یک ماده سمی تولید می شه که همین باعث میشه اگه دوباره توی همون زمین بخوای زعفران بکاری، اون سم تولید شده باعث کاهش عملکرد زعفران تازه کاشته شده ما میشه و اصلاحا تناوب زراعی زعفران بلندتر میشه. پروفسوریاشی هارو فوجی، پژوهشگر برجسته رشته آللوپاتی (دگرآسیبی) در ژاپن، که به ایران اومده و 30 ساله داره درباره گیاهان آللوپاتی تحقیق و پژوهش میکنه میگه:

گیاهان در رقابت زیستی با هم، تركیباتی را تولید می كنند كه این ترشحات می تواند در امر درمان بسیار كاربردی و موثر باشد.
در میان گونه های مختلف گیاهی، گونه زعفران تركیبی بسیار قوی از نظر آللوپات دارد كه پس از چند سال به كاهش عملكرد گیاه می انجامد كه از نظر اقتصادی مطلوب نیست و باید روی آن كار مطالعاتی گسترده ای صورت گیرد. (منبع )

یاشی هارو فوجی

خلاصه اینکه ماده و ترشحی که زعفران داره می تونه یه ماده کاربردی باشه، ولی برای خود گیاه و حتی گیاه های بعدی که توی همون زمین کاشته میشن مضره و در روند رشد شون اثرگذاره.برای خود گیاه زعفران هم خب معلومه اثرش منفی هست. پس حرف هم روستایی ها و کشاورزان قدیمی ما درست بوده! درسته اسم علمی پدیده رو نمی دونستن ولی بر اساس تجربه خوب فهمیده بودن که زمینی رو که زعفران کاشتن اگه بخوان بعد از دوره اول دوباره توی همون زمین زعفران برداشت کنن میزان عملکرد شون کمتر خواهد بود.

دوره زراعی زعفران

حالا یه سوال مهم! تا چند سال نمیشه توی زمینی که زعفران کاشت شده دوباره زعفران کاشت کرد؟ تا کی اون ترشح زعفران توی اون زمین هست و باعث کاهش عملکرد میشه ؟ یک سال؟ دو سال ؟ ده سال ؟ بیست سال ؟ چهل سال؟ چند سال؟ نظر شما چیه؟ چه حدسی می زنید قبل از اینکه بخواید برید پاراگراف بعدی؟

دوره یا تناوب کاشت زعفران چند سال است؟

این مهم ترین قسمت این مقاله است. توی 7 کتابی که خوندم و توی منابع و مقالات و تحقیقاتی که گشتم هر کسی یه چیزی راجع به تناوب زراعی زعفران گفته بود. یعنی اصلا اتفاق آرایی وجود نداشت. بدترین حالتی که گفته شده بود 40 سال بود! البته اعتبار علمی اش خیلی پایین بود. هکمینطور نزدیک ترین تناوب زراعی زعفران زمانی 3 سال بود.

اما من اینجام نمی خوام شما رو با یک بازه 40 تا 3 ساله بزارم و برم. زعفروش و من اینجاییم تا بگیم بهترین دیدگاه ها و نظرات و علمی ترین حالت ممکن اش چی بوده؟ اگه ازم بپرسید با توجه به اون تحقیقات و مقالات به چی رسیدم میگم اول جواب این سوالم رو بدید:

زمین زعفران تون چند سال زیر کشت زعفران بوده؟ 4 سال زیر کشت زعفران بوده؟ 8 سال زیر کشت زعفران بوده؟ یا 12 سال؟

هر چی طول عمر مزرعه زعفران تون کوتاه تر بوده، دوره ای که باید صبر کنید تا مجدد توش زعفران بکارید کوتاه تره. یعنی چی؟ یعنی هر چی شما بیشتر بزارید عمر مزرعه زعفران تون طولانی تر بشه، حجم مواد سمی و ترشجات گیاه زعفران بیشتر میشه و اگه دقت کنید یادتون می یاد قبلا بهتون گفتم که زعفران کارهای سنتی تا 12 سال هم مزرعه زعفران شون رو نگه می دارند و سال اولی که کشت می کنند 1/3 پیاز زعفران می ریزیند. یعنی در هر متر مربع 350 گرم پیاز زعفران ریخته میشه. و عمر مزرعه زعفران رو تا 10-12 سال هم می برند. این افراد باید به همون تعداد سال زمین رو رها کنند و زعفرانی توش کشت نکنن. البته گندم، جو ، بقولات و … رو می تونن بکارند.

حالا اگه شما عمر مزرعه تون 4 ساله بوده بعد 4 سال و کاشت گیاهانی مثل جو و شبدر و منداب و گندم و نخود و … زمین تون اصلاح می کنه خودش رو و دوباره پذیرای گیاه زعفران جدید میشه.

اما اگه عجله داشتم و نتونستم صبر کنم چی؟

زمینی که قبلا زعفران بوده الان دوباره می خوام بکارم رو چیکار کنم؟

اگه نمی تونید به تعداد سال هایی که زمین زیر کشت زعفران بوده صبر کنید و خیلی عجله دارید، کافیه 40 سانت خاک تون رو عوض کنید. یعنی یا به اندازه 40 سانت خاک بردارید از زمین یا به اندازه 40 سانت بهش خاک رو اضافه کنید. البته باید حتما اینجا مسئله اقتصادی بودن کار رو بسنجید و توصیه زعفروش به شما این نیست!

اگر از نظر اقتصادی براتون مقدرو هست می تونید خاک جدید به مزرعه تون بدید، می تونید مجدد زمینی که قبلا زیر کشت زعفران بوده رو ببرید زیر کشت زعفران. ولی باز هم می گم که اینجا مسائل اقتصادی مظیر هزینه تراکتور و خاک برداری و یا خاک ریزی و پولی که بابت خاک جدید قراره بدید خیلی اهمیت داره.

نتیجه گیری و توصیه زعفروش

خب تا اینجا تونستم هم با استناد به مقالات و پژوهش های علمی و هم با تجربه خودام و در قالب داستان، مفهوم تنائب زراعی زعفران رو به زبان خیلی ساده براتون توضیح بدم و علاوه بر اون یه راهکار هم بدم برای وقتی که می خواید تو زمینی که یه بار زعفران کاشتید، دوباره زعفران بکارید. اما یه توصیه هم دارم:

این توصیه و این حرف از من فاطمه درویشی نویسنده این مقاله و مدیر سایت زعفروش هو نه تبلیغاته نه بازاریابیه! صادقانه و دلی می نویسم چرا که آنچه از دل براید لاجرم بر دل نشیند:

اگر واقعا علاقه به کشت زعفران داری:

بشین

زمان بزار

با دقت

و حوصله

مقالات کاشت زعفران زعفروش رو دونه به دونه بخون.

این مقالات حاصل همه دانش و تجربه منه که بچه کشاورز خراسانی ام و عشق ام زعفرانه.

آیا این صفحه برای شما مفید بود؟

امتیاز 3.88 از 43 رای

3 دیدگاه برای این مقاله

میهمان

محید

2:45 ق.ظ در اکتبر 26, 2022

سلام
آیا امکان کاشت زعفران در میان درختان میوه هم هست ؟؟ اگر امکانش هست به چه شکل باید باشه و چه قواعدی را باید رعایت کرد ؟

میهمان

علی ترابی(شریعتی)

5:12 ب.ظ در می 27, 2023

سلام بسیار مفید بود ولی سوال من این است که وقتی 40 سانتی متر خاکبرداری کردیم آیا باید 40 سانتی متر خاک مناسب جدید بریزیم؟

میهمان

214296205164

11:43 ق.ظ در سپتامبر 17, 2023

مفید بود و بسیار جالب

نظرتان را بنویسید